Panther

Ο Πάνθηρας

Στα μεσαίωνικά bestiaria η λέξη πάνθηρ αναφέρεται σ’ ένα ζώο τελείως διαφορετικό από το σαρκοφάγο θηλαστικό της σύγχρονης ζωολογίας. Ο Αριστοτέλης είχε γράψει ότι ο πάνθηρας αναδίδει μια γλυκιά μυρωδιά, που προσελκύει τ’ άλλα ζώα. Ο Αιλιανός, ο Ρωμαίος συγγραφέας που επονομάστηκε ‘μελίρρυτος’ επειδή ήξερε τέλεια τα ελληνικά, μια γλώσσα που προτιμούσε απ’ τα λατινικά, συμπλήρωσε ότι η μυρωδιά αυτή ήταν ευχάριστη ακόμα και στους ανθρώπους. (Σε αυτό το χαρακτηριστικό πολλοί διαβλέπουν μια σύγχυση μεταξύ του Πάνθηρα και της μοσχογαλής.) Ο Πλίνιος προίκισε τη ράχη του πάνθηρα με μια μεγάλη κηλίδα που απλωνόταν ή συρρικνωνόταν ανάλογα με τη σελήνη. Σ’ αυτές τις θαυμάσιες λεπτομέρειες ήρθε να προστεθεί το γεγονός ότι η Βίβλος, στη μετάφραση των Εβδομήκοντα, χρησιμοποιεί τη λέξη ‘πάνθηρ’ σε έναν στίχο (Ωσηέ, Ε’, 14) που μπορεί και να εκληφθεί ως προφητική αναφορά στον Ιησού: ‘διότι εγώ ειμί ως πάνθηρ τω Εφραίμ’. Στο αγγλοσαξονικό bestiarium του Βιβλίου του Έξετερ ο Πάνθηρας είναι ένα ευγενικό, μοναχικό ζώο με μελωδική φωνή και μυρωδάτη ανάσα (αλλού παρομοιάζεται με τη μυρωδιά της πιμέντας), που ζει σ’ ένα μυστικό λημέρι στα βουνά. Ο μοναδικός εχθρός του είναι ο δράκοντας, με τον οποίο πολεμάει αδιάκοπα. Ύστερα από ένα χορταστικό γεύμα κοιμάται, και ‘την τρίτη μέρα, όταν ξυπνάει, τραγούδισμα γλυκό, περήφανο, καμπανιστό βγαίνει απ’ το στόμα του, και μαζί με το τραγούδι μια μεθυστική, μυρωδάτη ανάσα, πιο γλυκιά απ’ τη μυρωδιά που βγάζουν όλα μαζί τα βότανα και οι ανθοί των δέντρων’. Έχοντας μαγευτεί απ’ την ευωδία και το τραγούδι του, πλήθη ανθρώπων και ζώων συρρέουν στο λημέρι του από παντού – απ’ τους αγρούς, τα κάστρα και τις πόλεις. Ο δράκοντας είναι ο προαιώνιος εχθρός, ο Διάβολος. Το ξύπνημα είναι η ανάσταση του Κυρίου – τα πλήθη είναι η κοινωνία των πιστών και ο Πάνθηρας είναι ο Ιησούς Χριστός. Για να μετριάσουμε την κατάπληξη που μπορεί να προκαλέσει η αλληγορία αυτή, ας θυμίσουμε ότι οι Σάξονες δε θεωρούσαν τον Πάνθηρα άγριο θηρίο, αλλά εξωτικό ήχο, που δεν αντιστοιχούσε σε κάποια πολύ συγκεκριμένη εικόνα. Μπορούμε επίσης να προσθέσουμε ως αξιοπερίεργο ότι στο ποίημα του Τ.Σ. Έλιοτ ‘Γερόντιον’ γίνεται λόγος για τον ‘Χριστό τον Τίγρη’. Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι σημειώνει: Ο Αφρικανικός πάνθηρας μοιάζει με λιοντάρι, αλλά έχει πιο μακριά πόδια και πιο λιγνό σώμα. Είναι κατάλευκος, διάστικτος με μαύρες κηλίδες σαν ροζέτες. Τόσο πολύ η ομορφιά του τραβάει τ ‘ άλλα ζώα, που όλα θα ‘τρεχαν κοντά του αν δε υπήρχε εκείνο το φοβερό του βλέμμα. Επειδή ο πάνθηρας το ξέρει αυτό, χαμηλώνει τα μάτια – τα ζώα τον πλησιάζουν για να χαρούν από κοντά την ομορφιά του, και τότε ο πάνθηρας χιμάει κι αρπάζει το κοντινότερο.