Pelican

Ο Πελεκάνος

Ο πελεκάνος της κοινής ζωολογίας είναι ένα υβρίδιο πτηνό με άνοιγμα φτερών περίπου δύο μέτρα και μ’ένα πολύ μακρύ ράμφος που το κάτω τμήμα του σχηματίζει σάκο όπου αποθηκεύει τα ψάρια του. Ο πελεκάνος του μύθου είναι μικρότερος και το ράμφος του είναι αναλόγως πιο κοντό και πιο αιχμηρό. Πιστό στη λαϊκή ετυμολογία (pelicanus=λευκότριχος), το φτέρωμα του πρώτου είναι άσπρο, ενώ του άλλου κίτρινο ή καμιά φορά πράσινο. (Στην πραγματικότητα, η προέλευση της λέξης ανάγεται στην ελληνική πέλεκυς, επειδή συνέχεαν τον πελεκάνο με τον δρυοκολάπτη, που ονομαζόταν πελεκάς. Πολύ πιο περίεργες όμως απ’ την εμφάνισή του είναι οι συνήθειές του. Τόσο παραχαϊδεύει η μάνα τα παιδιά της με το ράμφος και τα νύχια της, που τα σκοτώνει. Στις τρεις μέρες καταφθάνει ο πατέρας και, πάνω στην απελπισία του για τον θάνατο των νεοσσών του, ξεσκίζει το ίδιο του το στήθος με το ράμφος του. Όμως το αίμα που ρέει από τις πληγές ξαναζωντανεύει τα νεκρά πουλιά. Αυτό μας διηγούνται τα μεσαιωνικά bestiaria, παρόλο που ο άγιος Ιερώντμος, σχολιάζοντας τον 102ο ψαλμό, αποδίδει τον θάνατο των νεοσσών στον όφι. Πάντως, ότι  πελεκάνος ανοίγει το στήθος του και τρέφει τα μικρά του με το αίμα του είναι η πιο διαδεδομένη εκδοχή του μύθου. Το αίμα που δίνει ζωή στους νεκρούς υπονοεί τη Θεία Ευχαριστία και τον σταυρό, γι’ αυτό και ένας περίφημος στίχος του Δάντη (Παράδεισος, ΚΕ’,113) αποκαλεί τον Ιησού Χριστό ‘nostro Pellicano’ – πελεκάνο της ανθρωπότητας. Το λατινικό σχόλιο του Μπενβενούτο της Ίμολας ενισχύει αυτήν την άποψη: Λέγεται πελεκάνος επειδή άνοιξε το πλευρό του για τη σωτηρία μας, όωπς ο πελεκάνος που ξαναζωντανεύει τους νεκρούς νεοσσούς του με το αίμα του στήθους του. Ο πελεκάνος είναι πτηνό αιγυπτιακό. Ο πελεκάνος συνηθίζεται στην εκκλησιαστική εραλδική και ακόμα και σήμερα χαράσσεται στα δισκοπότηρα. Το besriarium του Λεονάρντο ντα Βίντσι τον περιγράφει ως εξής: Είναι πολύ στοργικός προς τα μικρά του και, αν τα βρίσκει στη φωλιά σκοτωμένα από φίδια, σκίζει το στήθος του και τα λούζει με το αίμα του, για να τα φέρει πίσω στη ζωή.